Nieszczęśliwy wypadek albo przewlekła choroba mogą uniemożliwić przyjmowanie pokarmów drogą doustną. Rozwiązaniem jest żywienie dojelitowe przez PEG, które można realizować w warunkach domowych. Gastrostomia sama w sobie nie ogranicza samodzielności chorego. Często jednak stosuje się ją u pacjentów niezdolnych do samoobsługi ze względu na ogólny stan zdrowia. Karmienie czy podawanie leków przez PEG stają się wówczas obowiązkiem opiekunów.
Jakie są wskazania do założenia PEG-a?
PEG (przezskórna endoskopowa gastrostomia) to przetoka przez powłoki brzuszne, przez którą pokarm dostarczany jest specjalną rurką (zgłębnikiem) bezpośrednio do żołądka, czyli z pominięciem jamy ustnej i przełyku. Takie żywienie dojelitowe stosuje się u pacjentów ze sprawnym przewodem pokarmowym (z zachowaną drożnością jelit, perystaltyką, wchłanianiem), którzy nie mogą przyjmować pokarmów doustnie np. w związku z:
- dysfagią (zaburzeniami połykania),
- nowotworem w obrębie twarzoczaszki lub przełyku,
- mukowiscydozą,
- rozległymi oparzeniami,
- przebytymi urazami, zabiegami operacyjnymi,
- stwardnieniem rozsianym lub stwardnieniem zanikowym bocznym,
- zespołami otępiennymi,
- chorobą Parkinsona.
PEG może być rozwiązaniem doraźnym, zastosowanym do czasu, aż chory odzyska możliwość normalnego odżywiania się. W wielu przypadkach jednak gastrostomia staje się dożywotnim sposobem żywienia, co dotyczy w szczególności pacjentów przewlekle chorych, leżących, niezdolnych do samoobsługi.
Na czym polega opieka nad pacjentem z PEG-iem?
Opiekun osoby z gastrostomią musi wiedzieć, jak karmić przez PEG i jak pielęgnować chorego. Nie bez znaczenia jest także pielęgnacja samego PEG-a. Wszelkie zaniedbania w tym zakresie mogą mieć poważne powikłania. Dodatkowo opieka nad pacjentem z PEG-iem wymaga znajomości potencjalnych reakcji niepożądanych oraz procedur, jakie należy podjąć w przypadku ich wystąpienia.
Dieta dla pacjenta z PEG-iem może bazować na ogólnie dostępnych produktach spożywczych podawanych w postaci zmiksowanej. Taka metoda żywienia jest jednak dość pracochłonna. Trudno też zapewnić choremu pełne bezpieczeństwo mikrobiologiczne i prawidłowo zbilansowane posiłki. Lepiej podawać przez PEG tzw. dietę przemysłową, czyli gotowe preparaty wytwarzane tak, jak farmaceutyki.
Istnieją różne schematy żywienia dojelitowego. Zwykle oznacza ono niewielkie posiłki podawane nawet 6-9 razy na dobę. Instrukcja karmienia przez PEG nie jest skomplikowana, ale ze względu na bezpieczeństwo pacjenta należy ściśle jej przestrzegać. Oznacza to m.in. usadzenie go w odpowiedniej pozycji (półsiedzącej lub siedzącej), podawanie preparatu w wolnym tempie (około 40 ml na minutę). Niezwykle istotne jest okazanie choremu uwagi, cierpliwości i życzliwości, nawet jeśli nie jest on w pełnym kontakcie. W przeciwnym razie posiłki staną się stresującą procedurą, godzącą poczucie bezpieczeństwa i godności.
Po każdym posiłku konieczne jest dokładne czyszczenie gastronomii PEG oraz skóry w okolicach przetoki. Posiłek warto też wykorzystać jako okazję do toalety jamy ustnej, która u osób z gastrostomią wymaga szczególnej uwagi, ponieważ – w związku z pominięciem tego odcinka przewodu pokarmowego przy jedzeniu – upośledzona jest fizjologiczna czynność jego samooczyszczania.
Pomoc w opiece nad chorymi żywionymi dojelitowo
Opieka nad chorym z gastrostomią wymaga stałej dyspozycyjności, dobrej znajomości procedur karmienia i pielęgnacji, przygotowania na ewentualne komplikacje związane z PEG-iem. Nawet jeśli choroba dotyka bardzo bliskiej osoby, nie każdy ma zasoby – czasowe, finansowe, a nawet emocjonalne – które pozwoliłyby mu na tak daleko idące zaangażowanie. Nie ma w tym nic niewłaściwego. Rolą bliskich jest zapewnienie choremu jak najlepszej opieki medycznej i pielęgnacyjnej, ale przede wszystkim otoczenie go miłością. Czasem warto to pierwsze zadanie powierzyć profesjonalistom, by zyskać przestrzeń na rozmowę czy wspólny spacer, które są dla samopoczucia chorego nie mniej ważne niż odpowiednie żywienie i podawanie leków.
Zachęcamy Państwa do skorzystania z pomocy takich ośrodków, jak łódzki Dom Opieki Ambrozja – doskonale przygotowany do całodobowej opieki nad pacjentami z PEG-iem. Naszym podopiecznym zapewniamy komfortowe warunki pobytu, troskliwą pomoc wykwalifikowanej kadry medycznej i codzienną, adekwatną do możliwości chorych aktywizację. Tworzymy pełną życzliwości, domową atmosferę, a przy tym pozostajemy otwarci na współpracę z krewnymi pacjenta. Ambrozja to miejsce, w którym możecie Państwo cieszyć się radosnymi chwilami spędzonymi z bliskimi, bez obawy, że nie sprostacie niełatwemu zadaniu codziennej obsługi pielęgnacyjnej.